درویش خان، مبتکر فرم امروزی پیش درآمد

هر اجرا از بخش های متفاوتی تشکیل شده است و هر بخش اهمیت خاص خودش را دارد.پیش درآمد نیز بخش مهمی از اجرای موسیقی ایرانی می باشد، اما چه کسی این بخش را به اجرا اضافه نمود؟ با توجه به اسناد تاریخی درویش خان را به عنوان مبتکر فرم امروزی پیش درآمد میشناسند.

درویش خان سرچشمه فرم امروزی پیش درآمد

درویش‌خان با نام اصلی غلامحسین درویش متولد درسال ۱۲۵۱ درتهران دیده به جهان گشود. وی ازهنرمندان نامی و استادان موسیقی سنتی ایرانی  دراواخر دوره قاجاریان  است که از افراد صاحب سبک و تاثیرگذاربرموسیقی ایرانی دراین دوره به شمار می‌رود .

از او آثار مشهوری مانند تصنیف بهار دلکش ؛ تصنیف ز من نگارم و چند رنگ و پیش به‌جا مانده است.

درویش‌خان همچنین رهبر ارکستر کنسرت های انجمن اخوت  که به حمایت صفاعلی ظهیر الدوله  انجام می‌شد، بود. وی را از ایجادکنندگان و گسترش‌دهندگان پیش درآمد در موسیقی ایرانی  می‌دانند.

پیش درآمد به زبان ساده

همانطور که می دانید، پیش درآمد قطعه ای آغازین برای یک سمفونی محسوب می شود. پیش‌درآمد فرمی ضربی درموسیقی ایرانی  است که قبل ازدرآمد یک دستگاه یا آواز اجرا می‌شود و به همین دلیل پیش‌درآمد خوانده می‌شود. پیش‌درآمد معمولاً در ابتدای یک برنامهٔ موسیقی به عنوان اولین بخش اجرا می‌شود.

ابداع فرم پیش‌درآمد

اولین بار رکن الدین مختاری  در انجمن زمزمه اجرای قطعه ای ضربی قبل از شروع اصلی کنسرت را به میان آورد. کم کم موسیقی دانان شهیر مثل درویش خان، نیاز به وجود قالب هایی مشخص از پیش درآمد را احساس کردند و چندین نوع پیش درآمد را برای حل این مشکل در دستگاههای مختلف به وجود آوردند.

اگرچه واژهٔ پیش‌درآمد از پیش از دورهٔ میرزا عبدالله و آقا حسینقلی  به کار گرفته می‌شده و فرم‌های مشابه آن در رساله‌های موسیقی قدیمی نظیر آثارفارابی و ابن زیله  نیز یافت می‌شود، اما تا اواخر دورهٔ قاجار این فرم رواج نداشت، و اجرای موسیقی با تکنوازی‌های مختلف شروع می‌شد.

ابداع پیش‌درآمد به معنای امروزی‌اش را به رکن الدین مختاری  و درویش خان  نسبت می‌دهند. رکن‌الدین خان پس از شکل‌گیری انجمن اخوت و رواج یافتن کنسرت های  موسیقی سنتی، قطعه‌ای گروهی برای اجرا در ابتدای کنسرت معرفی کرد که پیش‌درآمد نام گرفت.

تا قبل از درویش‌خان پیش‌درآمد، آهنگ کوچکی بود که از درآمد تجاوز نمی‌کرد. درویش‌خان پیش‌درآمد را توسعه داد و در تمام گوشه‌های آواز پرورانده و به این ترتیب، قطعه مستقلی کرده است.

اهمیت پیش درآمد

یکی از اهمیت های پیش‌درآمد از آن جهت است که برخلاف دیگرفرم های رایج موسیقی سنتی ایرانی  که در آن‌ها موسیقی نقش همراهی خواننده یا رقاصان را بر عهده دارد، پیش‌درآمد مشخصاً روی نوازندگان متمرکز است.

پیش‌درآمد همیشه قبل از اجرای درآمد دستگاه یا آواز اجرا نمی‌شود و گاهی پیش از اجرای گوشه‌های دیگر نیز پیش‌درآمدی مخصوص آن گوشه اجرا می‌شود.

 علاوه بر پیش‌درآمدهای متعددی که توسط درویش‌خان و رکن‌الدین خان ساخته شدند، از دیگر آثار معروف در این فرم می‌توان به پیش‌درآمد اصفهان از مرتضی نی داوود  و پیش‌درآمد اصفهان ازرضا محجوبی اشاره کرد که به ترتیب الهام‌بخش موسیقی عنوان‌بندی مجموعه‌های تلویزیونی هزار دستان و کیف انگلیسی  بوده‌اند.

وفات

با توجه به آنچه که گفته شد، درویش‌خان  را می توان مبتکر پیش‌درآمد به سبک امروزی دانست.وی در ۲ آذر ۱۳۰۵ در تهران چشم از جهان فرو بست.

روحش شاد و یادش گرامی