نگاهی به جادوی انگشتان "ابوالحسن صبا"

ابوالحسن صبا تمام سازهای ایرانی همچون تنبک، نی، کمانچه، سنتور، تار، سه‌تار، ویولن و پیانو را در حد استادی می‌نواخت، اما ویولن و سه‌تار را به عنوان سازهای تخصصی خود برگزید.

ابوالحسن صبا یکی از موسیقیدانان بزرگ ایرانی است که در سال ۱۲۸۱ خورشیدی در خانواده‌ای علاقمند به موسیقی و ادبیات متولد شد.

به علت تسلط پدر صبا بر ادبیات فارسی و عربی، به او لقب کمال السلطنه داده شد. مادر صبا نقل کرده است که ابوالحسن از دوران کودکی لب ایوان می‌نشست، چند تار به انگشت خود می‌بست و با دهان صدای سازهای مختلف را در می‌آورد.

اولین معلم موسیقی صبا، پدرش کمال السلطنه، پزشک، ادیب و دوستدار موسیقی بود. صبا کمانچه را نزد حسین اسماعیل زاده، سنتور را نزد علی اکبر شاهی، تار و سه تار را نزد اساتیدی چون میرزا عبدالله فراهانی، درویش خان و علی نقی وزیری، ویولن را نزد حسین خان هنگ آفرین، نی را نزد اکبر خان و ضرب را نزد حاجی خان فرا گرفت.

مهارت‌های دیگر ابوالحسن صبا

او در جوانی برای یادگیری نقاشی به مدرسه کمال الملک رفت همچنین به کسب مهارت‌هایی نظیر سوهان کاری، نجاری، ریخته گری، معرق کاری و خاتم کاری پرداخت که بعدها دانستن همین موارد کمک زیادی در ساخت آلات موسیقی به او کرد.

فعالیت در مدرسه عالی موسیقی

ابوالحسن صبا در سال ۱۳۰۲ در مدرسه عالی موسیقی که توسط علی‌نقی وزیری بنیان گذاشته شده بود، مشغول تحصیل شد. اگرچه صبا از دوران کودکی در نواختن انواع سازهای اصیل ایرانی مهارت داشت، اما شگفتی هنر او را باید از زمان تأسیس مدرسه عالی دانست. این موسیقیدان بزرگ در ۲۲ سالگی دانشجوی ممتاز و تک‌نواز برنامه‌های مدرسه عالی موسیقی شد.

صبا تمام سازهای ایرانی همچون تنبک، نی، کمانچه، سنتور، تار، سه‌تار، ویولن و پیانو را در حد استادی می‌نواخت، اما ویولن و سه‌تار را به عنوان سازهای تخصصی خود برگزید.

نخستین اثر ضبط شده ابوالحسن صبا

نخستین اثر ضبط شده استاد صبا قطعهٔ "زرد ملیجه" با ویولن بود که در بین دو بند سرود "ای وطن" در سال ۱۳۰۶ در قالب صفحه، تولید شد و توجه افراد زیادی را به خود جلب کرد.

اکثر موسیقیدانان بزرگ و معروف ایران نظیر پرویز یاحقی، حسین تهرانی، فرامرز پایور، غلامحسین بنان، لطف الله مفخم پایان، علی تجویدی، همایون خرم، حبیب الله بدیعی، مجید وفادار، حسین خواجه امیری (ایرج) و فرهاد فخرالدینی از شاگردان سرشناس او هستند.

پایان زندگی ابوالحسن صبا

صبا در شب جمعه ۲۹ آذر ۱۳۳۶ در سن ۵۳ سالگی بر اثر بیماری قلبی دیده از جهان فرو بست و در قبرستان ظهیرالدوله تهران به خاک سپرده شد. خانه صبا در تاریخ ۲۹ آبان ۱۳۵۳ توسط دانشکده هنرهای زیبا به موزه تبدیل شد.

معروف ترین آثار ابوالحسن صبا

معروف‌ترین آثار صبا که تا کنون منتشر شده شامل سه دوره آموزش ویولن، چهار دوره تعلیم سنتور و یک دوره تعلیم تار و سه‌تار است.

در مجموع کارهای بر جا مانده از استاد ابوالحسن صبا شامل موارد زیر است:

کتاب دوره اول، دوم، سوم ویولن

کتاب دوره اول و دوم، سوم، چهارم سنتور

ابوالحسن صبا مسیر ایرانی کارهای مستقل

کتاب دوره اول سه تار

کارهای غیرمستقل ابوالحسن صبا

چهار مضراب سه گاه، کتاب دستور ویلون وزیری

سلوی ای وطن کتاب دستور ویلون وزیری

پیش درآمد ترک، ۱۸ قطعه پیش درآمد‏

رنگ بیات ترک، کتاب ۲۳ قطعه ضربی‏

نوید بهار، کتاب اول ویلون

چهار مضراب ساده در ماهور، کتاب اول ویلون

دستور ضرب

ردیف کامل آوازهای ایرانی

چهار مضراب نوا